Un castelo sitúase sempre nun lugar privilexiado, isto ocorre por pura necesidade do sistema administrativo que o goberna. Establecíanse en zonas que haberían de facilitar -como ningunha outra- a defensa, o abastecemento e a xestión dos seus dominios. Pode dicirse entón que as terras que acollen a un castelo son sempre terras propicias. Por iso tamén, e de forma independente ao devir histórico final daquelas fortificacións, non é difícil que o lugar conserve as vantaxosas características que determinaron a súa elección, mentres os usos a el asociados adáptanse a novas esixencias contemporáneas.

,

Combínase así o peso dunha historia de señores feudais xunto co paseo turístico polos seus encantos naturais; o resultado é un suxestivo contraste de experiencias. Así ocorre, desde logo, co Castelo de Soutomaior (cuxo orixe pode situarse en torno ao s. XII); situado no interior da ría de Vigo, nunha das ladeiras do espléndido val do río Verdugo, envolvido en xenerosos viñedos de Albariño. Alí as vistas desde as súas almeas, adarves, torres e atalaias, sen deixar de lembrar os tempos en que eran empregados para o avistamento e control de posibles ameazas, serven agora para o goce estético da súa contorna. Ese diálogo adereza de principio a fin a visita a Soutomaior.

Outro tanto ocorre cos terreos que rodean a este monumento histórico, nos que a súa antiga explotación hortícola conta hoxe cunha utilidade basicamente ornamental e de conservación botánica (o de Soutomaior é un dos parques con maior variedade botánica de Galicia). A ese respecto, é imprescindible mencionar a modificación aplicada, tanto ao castelo como á súa contorna, polos marqueses de la Vega de Armijo e de Mos en 1870. Esa reforma converteu en palacio neogótico o que ata o momento era unha fortaleza medieval asociada á figura histórica de Pedro Álvarez de Soutomaior (Pedro Madruga) e ás Guerras Irmandiñas. Culminaron así o esplendor actual das súas 25 hectáreas de superficie, e con iso, unha particular “combinación de épocas”.

.

Porque o Castelo de Soutomaior -como ocorre noutros edificios similares-, desposuído do tempo ao que pertence, afastado por séculos dos seus episodios bélicos e tramas de poder, funciona aínda como un cascarón rochoso que dá protección ás súas lendas. É esa unha mestura anacrónica que colorea o seu percorrido. O contraste aumenta mesmo fronte á calma ou o recreo ao que convidan o parque e o seu xardín. Por momentos, parece que aqueles se ofrecen como complemento oportuno á primeira etapa do seu circuíto. Fronte á pompa castrense do castelo, son espazos acondicionados para o repouso, o exercicio físico ou o xogo infantil. Neles, polo demais, unha coidada transición entre a masa arbórea e arbustiva deixa pronto ao descuberto o seu inmenso atractivo e singularidade botánica. Tras a inevitable e enardecedora visita ao castelo, a natureza, que agarda serena no seu exterior, modera a fantasía quixotesca do visitante.

n

Todo iso no medio, como afirmabamos, de especies vexetais de incuestionable relevancia, once delas están catalogadas como monumentais: distintas variedades de cedros, secuoyas, abetos do Cáucaso, tilos, piñeiros, cedros, Abies pinsapo, Celtis australis, araucarias, Lasiandra macrantha… O xardín, que alberga especies dos cinco continentes e que conta mesmo con castiñeiros de ata 800 anos de antigüidade, foi ampliado nas últimas décadas (co seu actual propietario, a Deputación de Pontevedra, quen ademais emprendeu unha coidada restauración do edificio nos anos 80) e asumiu a última das súas novas funcións: unha zona hortofrutícola, na que atopamos variedades autóctonas de viñedo e de froiteiros -principalmente maceiras-, así como a ampliación da súa exuberante colección de camelias (que conta con máis de 100 variedades) e das súas roseiras. Esta destacada presenza da camelia é un dos principais motivos polos que os xardíns do Castelo de Soutomaior contan co recoñecemento de “Xardín de excelencia internacional”, desde febreiro de 2012. Coa devandita distinción, Soutomaior convertíase no primeiro xardín de España e o sétimo de Europa en alcanzar este recoñecemento.

,

Aínda que é innegable que o castelo funciona como a columna medular do seu espazo, sendo o seu principal reclamo, debe boa parte da súa actual vivacidade á coidada organización dos seus arredores naturais. O itinerario que atravesa o xardín e o bosque, así como os distintos elementos vexetais que circundan as súas murallas, enchen de vigor os seus cimentos e escorrentan a monotonía das nosas descricións; afastan ao castelo, por completo, dun dos seus principais perigos: o silencio da ruína.